Saç tökülməsinin səbəbləri – Ən geniş yayılmış faktorlar və müalicəyə doğru ilk addım
Saç tökülməsi həm qadınlarda, həm də kişilərdə ən çox rastlanan estetik və tibbi problemlərdən biridir. Gündəlik 50–100 tel tökülməsi normal sayılır, lakin bundan artıq və davamlı tökülmə artıq müəyyən bir səbəbin göstəricisi ola bilər. Saç tökülməsinin səbəblərini bilmək, düzgün müalicə planının seçilməsi üçün həkimlərin ən çox diqqət etdiyi məqamlardandır.
Bu məqalədə saç tökülməsinə təsir edən əsas faktorları, onların necə yaranmasını və nə zaman mütəxəssisə müraciət edilməli olduğunu izah edirik.
- Genetik (İrsi) Saç Tökülməsi
Genetik saç tökülməsi – məlum androgenetik alopesiya – həm kişilərdə, həm də qadınlarda ən çox rastlanan formadır. Bu halda:
Saç follikulları hormonlara (xüsusən DHT-yə) həssas olur
Saçlar tədricən seyrəkləşir
Kişilərdə gicgah və təpə nahiyəsi, qadınlarda isə ümumi seyrəklik yaranır
- Hormonal Dəyişikliklər
Bədənimizdəki hormon balansı saçın böyümə dövrünə birbaşa təsir edir. Aşağıdakı hallarda saç tökülməsi intensivləşə bilər:
Tiroid xəstəlikləri
Hamiləlik və doğuşdan sonrakı dövr
Polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS)
Hormonal dərmanların qəbulu
Hormonal səbəblər çox vaxt qan analizləri ilə dəqiqləşdirilir və düzgün müalicə ilə saçlar yenidən bərpa oluna bilir.
- Postinfeksion Saç Tökülməsi
Bəzi infeksion xəstəliklərdən, yüksək hərarətdən və ya COVID-19 kimi ağır viruslardan sonra saçlar 2–3 ay gecikmə ilə tökülməyə başlaya bilər. Bu tip tökülmə telogen effluvium adlanır və çox vaxt müvəqqətidir.
- Şüa və Kimyəvi Terapiya
Onkoloji müalicələr saç follikullarına güclü təsir göstərir. Kimyaterapiya zamanı saçlar tez-tez tam tökülür, lakin müalicədən sonra yenidən çıxmağa başlayır.
- Autoimmun Səbəblər
Alopecia Areata kimi autoimmun xəstəliklərdə immun sistem saç follikullarını “xarici düşmən” kimi tanıyır və onlara hücum edir. Nəticədə saçlar:
Ləkə-ləkə
Bəzən çiyin ölçüsündə
Bəzən isə tamamilə tökülə bilər.
- Mikroelement və Vitamin Çatışmazlığı
Saç follikullarının sağlam qalması üçün aşağıdakı maddələr vacibdir:
Dəmir
D vitamini
Sink
B qrupu vitaminləri
Folat
Bu maddələrin defisiti saçları zəiflədir, nazikləşdirir və tökülməyə səbəb olur.
- Psixoloji və Psixiatrik Faktorlar
Gərginlik, stress, depressiya və uzunmüddətli emosional yüklənmə saçın böyümə dövrünü pozur. Bu tip tökülmə çox yaygındır və psixoloji vəziyyət normallaşdıqca azala bilər.
- İnfeksion Dəri Xəstəlikləri
Baş dərisində olan göbələk (mantar), dermatit və digər infeksiyalar saç follikullarına zərər verərək tökülməni artırır. Müalicə olunmadıqda saç bölgələrində boşluqlar yarana bilər.
- Dərmanların Yan Təsiri
Bəzi dərmanlar saç follikullarını zəiflədə bilir. Bunlara daxildir:
Antidepresantlar
Antibiotiklər
Hormonal dərmanlar
Əzələ gevşedicilər
Qan durulaşdırıcılar
Dərman dəyişdirildikdən sonra tökülmə çox vaxt azalır.
Nə Zaman Həkimə Müraciət Etməli?
Aşağıdakı hallardan biri varsa, mütləq peşəkar müayinə lazımdır:
Saç tökülməsi 2–3 aydan çox davam edirsə
Baş dərisində ləkə-ləkə boşluqlar yaranırsa
Qaş və kiprikdə də tökülmə varsa
Güclü qaşınma, qızartı və ya kəpəklənmə müşahidə olunursa
Saçlar sürətlə seyrəkləşirsə
Saç tökülməsinin hər səbəbi fərqli müalicə tələb edir. Ona görə də özbaşına vitamin və dərman istifadəsi tövsiyə olunmur.
